Over de voorstelling
Trailer De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha
15 jan 2023 - 18 mrt 2023
NRC
de Volkskrant
Arts Talk Magazine
Cervantes’ roman De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha is een van de bekendste werken uit de wereldliteratuur. Een boek dat ook al eeuwenlang inspireert; we vonden zeker negentig opera’s met Don Quichot in de hoofdrol. Maar bijna al die opera’s nemen slechts één of enkele passages uit het zo’n 1000 pagina’s omvattende boek, of brengen het karakter terug tot een eenvoudige dwaas. Maar wie het boek als geheel bekijkt ziet dat het verrassend modern is. Het werk behandelt thema’s als de kloof tussen een mooie droom en de harde realiteit, de toenemende botsingen tussen culturen en het streven naar je eigen plek in een globaliserende wereld. Don Quichot lijkt een waanzinnige, maar de vraag rijst: kiest hij die rol niet actief? Want wie is er nu echt gek geworden: Don Quichot, of de wereld om hem heen? Tijd voor een nieuwe opera. Over: de herovering van de fantasie.
Het New European Ensemble werkt voor deze productie samen met het Italiaanse ensemble la fonte musica, gespecialiseerd in middeleeuwse muziek. Samen brengen ze het universum van Don Quichot tot klinken. Componist Vanni Moretto verwerkt daarbij voor de middeleeuwse fantasieën van Don Quichot in zijn partituur betoverende composities uit die periode. Concept en libretto zijn van Stefano Simone Pintor. Beiden waren eerder deel van het team dat de ‘nieuwe barokopera’ Vivaldi–Dangerous Liaisons tot een groot succes maakte. “Deze combinatie van historiserende en innovatieve operapraktijk kan niet luid genoeg worden toegejuicht”, schreef de Volkskrant over die productie. Pintor neemt nu ook de regie voor zijn rekening.
Met Don Quichot zet OPERA2DAY opnieuw een personage uit de vroege 17e eeuw in de schijnwerpers, na eerdere opera’s over Orfeo, Don Giovanni en Hamlet.
Trailer De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha
Trailer
Trailer De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha
Boek I
La Mancha Inc., een van ’s werelds grootste internationale holdings, heeft mensen van over de hele planeet in dienst. Cide Hamete Benengeli, de oudere en rijke Spaans-Arabische president van het bedrijf, heeft genoeg van zijn saaie en nutteloze leven en zoekt zijn heil in het lezen van ridderboeken uit de Middeleeuwen. Al snel wordt zijn passie pure waanzin. Dat is wanneer hij ervan overtuigd raakt dat hij de oude ridder Don Quichot is, een van de personages uit zijn rid- derboeken, en alles voor zijn ogen verandert in buitengewone werelden uit het verleden, bevolkt door koningen, maagden en tovenaars, die in feite niets anders zijn dan zijn collega’s, familieleden en vrienden.
De reis begint officieel wanneer Miguel, de onhandige archivaris van het bedrijf, de geheime bibliotheek van de president ontdekt, verborgen in de ondergrondse archieven van La Mancha. Benengeli, alias Don Quichot, neemt Miguel aan als zijn schildknaap en noemt hem Sancho Panza. Nadat ze met zijn hulp een geïmproviseerd harnas hebben gemaakt en een paar twijfelachtige paarden heb- ben gevonden, willen de twee in en rondom het kantoor van La Mancha op zoek gaan naar avonturen en onrecht dat moet worden rechtgezet. Een paar meter buiten het gebouw loopt het echter anders: Don Quichot ziet een enorme airconditioning aan voor twee dreigende reuzen met enorme armen, en hij slingert zich naar hen toe, waarbij hij kortsluiting veroorzaakt en zichzelf verwondt. Sancho neemt hem vervolgens mee terug naar de kantine van La Mancha, op zoek naar een verfrissing.
Hier verwart Don Quichot Nicola, de kantinekok, met een koning, en Dalisay, een schoonmaakster, met de adel- lijke dame Dulcinea del Toboso: aan de eerste vraagt hij om de titel van ridder te mogen dragen, aan de tweede belooft hij dat hij elke prestatie die hij verricht zal doen ter ere van haar naam. Ondertussen begint ook Sancho, uitgeput en beproefd door de honger, zijn eerste dagdromen te krijgen: deze hallucinaties nemen toe wanneer hij, nadat ze hun tocht uit het paleis hebben hervat, een vuilniszak voor een zak met geld aanziet en pro- beert er een hotdogverkoper mee te betalen. Tegelijkertijd veroorzaakt Don Quichot nog meer onrust door samen te spannen met een passerende non en te proberen twee zakkenrollers te bevrijden die zojuist door een politie- agent zijn gearresteerd. De twee wor- den onmiddellijk gearresteerd en ter plekke in de gevangenis gegooid.
In de gevangenis neemt Miguel, woe- dend over de dwaasheden waarin zijn baas hem heeft meegesleurd, ont- slag als schildknaap en beledigt Don Quichot door hem ‘de Ridder van het Droevige Gezicht’ te noemen. De twee worden gered door Antonia, de nicht van heer Benengeli. Terwijl Miguel Benengeli verlaat en zijn eigen weg gaat, neemt Antonia, met de hulp van haar metgezel Samson, haar oom mee terug naar La Mancha om te proberen hem tot inkeer te brengen, maar het is allemaal tevergeefs en ze wordt gedwongen tot het uiterste: het verbranden van al zijn boeken, de oor- zaak van al zijn kwalen.
Boek II
Tien jaar gaan voorbij. Miguel was in die jaren ingehuurd om een getuigen- verslag te schrijven voor het nieuwe La Mancha project van CEO Mr Freestone. De schandalen en avonturen van ex-president Mr Benengeli, alias Don Quichot, werden daarmee in een wereldwijd succesverhaal omgezet. Nadat hij deze memoires heeft gepubliceerd, is de ex-schildknaap nu extreem beroemd en rijk, maar lijkt zich te vervelen, zonder duidelijk doel in het leven. Als Miguel op een dag hoort dat er apocriefe verhalen bestaan, ongeautoriseerde vervolgen op de avonturen die hij heeft geschre- ven, gaat hij naar het rusthuis waar de heer Benengeli is opgesloten, en ‘wekt’ Don Quichot, met als doel deze vervolgen te doen vergeten door een nieuw deel van hun verhaal te schrijven.
De twee vertrekken weer op hun paarden. Onmiddellijk probeert Miguel de nieuwe heldendaden van Don Quichot op papier te zetten, maar die blijken in zijn ogen allemaal pathetisch en onbevredigend. Don Quichot merkt ook dat er iets mis is wanneer hij, geconfronteerd met een vrouw die zijn schildknaap Sancho Dulcinea del Toboso noemt, geen van beiden als zodanig herkent, maar slechts een volslagen vreemdeling en een poets- vrouw ziet. Don Quichot begint dan te twijfelen aan de echtheid van de wereld om hem heen, die hem totaal anders voorkomt dan voorheen. Het is alsof alle betovering van het verhaal dat hij kende voorgoed voor zijn ogen is verdwenen en alleen het lege skelet ervan nog vaag aan hem herinnert. Hij voelt zich gevangen door een verschrikkelijke betovering en besluit dan af te dalen naar de diepe Grot van Montesinos, een helse plek waar geen sterveling mag afdalen, omdat het de opslagplaats is van het wezen van alle dingen. Miguel, verontrust door deze gedachte, probeert hem tegen te houden, maar Don Quichot slaagt dankzij mysterieuze hulp in zijn opzet.
In de grot realiseert Don Quichot zich dat hij niets anders is dan de hoofd- persoon van een verhaal dat Miguel zelf heeft bedacht om zichzelf te redden van de leegheid van de werkelijkheid, en de hele mensheid van haar waanzin, die haar ertoe heeft gebracht dromen in te ruilen voor materieel succes.
Geconfronteerd met deze waarheid probeert Don Quichot te ontsnappen en zich te bevrijden van zijn lot, dat hij eenvoudigweg herkent als een nieuwe gevangenis, namelijk die een auteur voor zijn personage heeft gecreëerd. Steeds verschijnend in verschillende werelden en met sprongen uit en weer in het verhaal begint zo de laatste epische strijd van Don Quichot. Het is de strijd van een personage dat door echt te bestaan er voor zorgt dat de auteur al zijn zekerheden in twijfel gaat trekken. Een strijd die alleen kan wor- den opgelost met de mysterieuze en onvoorspelbare hulp van één iemand: de lezer.
Cast & crew
Regie en libretto Stefano Simone Pintor
Muziek Vanni Moretto
Muzikale leiding Hernán Schvartzman
Scenografie Herbert Janse
Kostuums Mirjam Pater
Kap en grime Nienke Algra
Technisch producent Ronald Tebra
Lichtontwerp Uri Rapaport
Geluidsontwerp Arne Bock
Mr. Benengeli / Don Quichot Mattijs van de Woerd
Miguel / Sancho Panza Manuel Nunez-Camelino
Mr. Freestone / Friston de tovenaar Jeremiah Fleming
Dalisay / Dulcinea & anderen Alena Dantcheva / Sandra Sinivälli (4 feb en 3 mrt)
Antonia / De Non & anderen Michaela Riener / Femke Hulsman (4 feb en 3 mrt)
Samson / De Ridder van de Witte Maan & anderen Max Bruins / Carlos Negrín López
Nicola / The Hot Dogverkoper & anderen Massimo Altieri
Een man / The Delivery Man & anderen Samar Qahtan
Employees / Voorbijgangers & anderen Participanten
New European Ensemble
la fonte musica
Foto's: Bart Grietens
Scenefoto's
Lees de 1100 nieuwe verhalen van Don Quichot
De nieuwe verhalen van Don Quichot
OPERA2DAY reisde begin 2023 door het land met de voorstelling De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha naar het gelijknamige beroemde boek van Cervantes. Tegelijkertijd schreven 1043 schrijvers in het hele land, jong en oud, nieuwe avonturen voor Don Quichot, waarbij zij zich laten inspireren door hun eigen leven.
Alle nieuw-geschreven avonturen tref je aan op deze website en maakten bovendien deel uit van de voorstellingsavond. De bezoekers kregen elk een uniek exemplaar mee naar huis.
Alle verhalen zijn verzameld in een boek dat gratis is te downloaden als pdf.
Recensie-overzicht
Zondag 23 janauri ging De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha in première. Ook startte de tournee, met voorstellingen van Groningen tot Tilburg en Amsterdam tot Nijmegen.
Inmiddels zijn ook de eerste persreacties verschenen. Een “vernuftige opera met fraaie muziek” (de Volkskrant), “een lust om naar te kijken” (Theaterkrant) en “zeer vermakelijk, en met prachtige muziek” (NRC) zijn daarbij mooie complimenten voor de ambitieuze productie, die recht probeert te doen aan het beroemde en gelaagde boek van Miguel Cervantes. “OPERA2DAY doet met dit nieuwe werk zijn reputatie opnieuw alle eer aan” aldus Basia con fuoco.
Bovenal is er lof voor de muziek die de Italiaanse componist Vanni Moretto schreef voor het New European Ensemble en het Italiaanse la fonte musica, “twee ensembles uit verschillende werelden verenen onder muzikale leiding van Hernán Schvartzman wonderschoon hun krachten”, aldus de Volkskrant. NRC omschrijft de muziek als “ronduit magisch”, en Opus Klassiek noemt de partituur “een knappe mix van stijlen, waarbij vocale muziek uit de middeleeuwen en vroege Italiaanse Renaissance naadloos worden verbonden met soms impressionistisch aandoende moderne klanken”. “Prachtig live gespeeld” bovendien, aldus de Theaterkant.
Ook de enscenering en de regie worden alom geprezen als “een lust om naar te kijken”, waarin “bureaustoelen veranderen in paarden, een gigantische clubsandwich in een bed en een eiland en de archief- en boekenkasten [die] vol geheimen blijken te zitten” (Theaterkrant). “De toneelbeelden van Herbert Janse munten uit door zowel vindingrijkheid als esthetische charme met als uitschieters de ‘middeleeuwse gobelins’ die de beide bedrijven aankondigen, en de aankleding van de titelheld door Mirjam Pater.” (Opus Klassiek).
Alle recensenten reflecteren over de opzet van het stuk en het libretto. “De ambitie is groot” schrijft NRC Handelsblad. Librettist en regisseur Stefano Simone Pintor wil in deze voorstelling de oorspronkelijke opzet en strekking van het 1000 pagina’s tellende boek van Cervantes vangen, en doet dit ‘getrouw […] al geeft hij er een kleine twist aan’ aldus Basia Con Fuoco. Het is “een kwestie van keuzes” schrijft de Theaterkrant, en daarbij “vallen onvermijdelijk spaanders”, maar “Pintor toont met deze opera zijn enorme talent, eruditie, gedrevenheid en veelzijdigheid”. “Het vernuftige van de voorstelling zit hem in het Droste-effect: het verhaal van Don Quichot ín een verhaal over de schrijver” aldus de Volkskrant.
“De nieuwe opera over de fantasierijke edelman” levert “een groots spektakel” op, dat door zijn gelaagheid en rijkheid aan ideeën ‘zeer aangenaam ingewikkeld’ is volgens De Groene Amsterdammer. Het verhaal wordt daarbij in onze eigen tijd geplaatst, “illustrating perceived values as relevant today as in the time of Cervantes” aldus Arts Talk Magazine. ‘Don Quichots ridderfantasieën botsen in nieuwe opera op beursvloermachismo” zo vat NRC het samen in zijn kop. “De menselijke fantasie legt het [daarbij] af tegen de moderne realiteit” zo beschrijft Opus Klassiek een cruciale scene vlak voor het einde. “Maar daar is De Lezer weer […] die een nieuw boek openslaat” aldus De Groene. “Don Quichot is dood, leve Don Quichot.”
Unaniem was men ten slotte enthousiast over de cast van zangers en acteurs. Mattijs van de Woerd is een “geweldig spelende en zingende” Don Quichot aldus De Groene, of zoals Arts Talk Magazine het beschrijft, een “excellently rendered deluded Quixote”. Met Manuel Nuñez-Camelino “vormt hij een prachtig duo”, aldus operablog Basia Con Fuoco. “De komische timing van dit duo is een attractie van de opera”, schrijft Joep Stapel in NRC. Michael Reiners zet haar rol ‘empathisch’ neer (Basia con fuoco) en er is “fine singing from la fonte musica”, in de oren van Arts Talk Magazine: sopraan Alena Dantcheva van dat ensemble als Dulcinea vormt “een muzikaal juweeltje tussendoor” met Massimo Altieri in hun uitvoering van Gia da rete d’amor van Da Perugia (Opus Klassiek). Kortom “fantastische, soms zuiver middeleeuwse muziek, prachtig spel en mooie zang”. (De Groene)
Duur van de voorstelling
Deel 1: 80 minuten
Pauze
Deel II: 60 minuten